Το Ψάθινο Καπέλο - Νικόλαος Λύτρας Ένα Αριστούργημα του Πρώιμου Ελληνικού Μοντερνισμού

Το Έργο

Ο πίνακας "Το Ψάθινο Καπέλο", φιλοτεχνημένος το 1925 από τον Νικόλαο Λύτρα, αποτελεί ένα από τα πιο τολμηρά και εντυπωσιακά έργα του πρώιμου ελληνικού Μοντερνισμού. Με την απλότητα της σύνθεσης και την εξαιρετική χρήση του φωτός και του χρώματος, ο Λύτρας καταφέρνει να αποτυπώσει την καλοκαιρινή αύρα και τη νησιώτικη ομορφιά της Ελλάδας.

Περιγραφή και Ανάλυση

• Η Μορφή:
  Ο πίνακας απεικονίζει μια νεαρή κοπέλα που φορά ένα ψάθινο καπέλο, καθισμένη σε έναν ασπρισμένο αυλόγυρο με φόντο ένα νησιώτικο τοπίο. Το πρόσωπό της ακτινοβολεί ηρεμία και γαλήνη, ενώ η στάση της αποπνέει μια φυσική κομψότητα.

• Το Τοπίο:
  Το νησιώτικο φόντο, γεμάτο φως και απλότητα, αναδεικνύει τη ζεστή καλοκαιρινή ημέρα. Το λευκό των τοίχων αντανακλά το ελληνικό φως, δημιουργώντας έντονες αντιθέσεις και καθαρές γραμμές που χαρακτηρίζουν τον μοντέρνο ρυθμό του έργου.

• Χρωματική Παλέτα:
  Ο Λύτρας χρησιμοποιεί απαλά χρώματα σε ζεστές αποχρώσεις, όπως το μπεζ και το λευκό, που συνδυάζονται αρμονικά με τις πινελιές του μπλε και του πράσινου του φόντου. Η απλότητα της παλέτας ενισχύει τη μοντέρνα αισθητική του έργου.

Καλλιτεχνική Σημασία

Το "Ψάθινο Καπέλο" ενσαρκώνει τη μετάβαση της ελληνικής ζωγραφικής από τον ρεαλισμό στον μοντερνισμό. Η πρωτοποριακή τεχνοτροπία του Λύτρα, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη ματιά του στην καθημερινή ζωή και τη φύση, καθιστούν το έργο αυτό σημείο αναφοράς στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης.

Ένα Αριστούργημα για την Πινακοθήκη σας

Αποκτήστε "Το Ψάθινο Καπέλο" σε συλλεκτική έκδοση και φέρτε την ελληνική μοντέρνα τέχνη στον χώρο σας. Ένα έργο που αιχμαλωτίζει τη φωτεινή ψυχή της Ελλάδας και προσφέρει διαχρονική κομψότητα και ομορφιά. Εκθέστε τη μαγεία του Νικόλαου Λύτρα στην προσωπική σας συλλογή!

Είναι χαρακτηριστικό έργο του Λύτρα, που υπήρξε από τους πρωτοστάτες της Ομάδας Τέχνης, επηρεασμένος από τον εξπρεσιονισμό χωρίς όμως να παραμορφώνει το σχέδιο δουλεύοντας με ένταση το χρώμα.[1][3][4][5] Ο ζωγράφος χρησιμοποιεί έντονα και ζωντανά χρώματα, όλα τα γκριζογάλαζα ψυχρά στο κάτω μέρος, όλα τα πορτοκαλοκίτρινα θερμά προς τα πάνω. Σε αυτόν τον πίνακα κυριαρχούν τα χρώματα του βασικού κίτρινου με το συμπληρωματικό μωβ που χρωματίζουν τη φιγούρα με πλατιές ελεύθερες πινελιές, παχύρρευστο χρώμα και χειρονομιακή γραφή, δίνοντας έμφαση στον υλικό χαρακτήρα του χρώματος. 

ΟνομασίαΤο Ψάθινο Καπέλο

Έτος δημιουργίας 1925

Είδος Λάδι σε μουσαμά

Ύψος 86 εκ.

Πλάτος 66 εκ. 

Ο Νικόλαος ή Νίκος[Λύτρας (Αθήνα, Μάιος 1883 - Δεκέμβριος 1927) ήταν διακεκριμένος Έλληνας ζωγράφος των αρχών του 20ού αιώνα.

Σπούδασε ζωγραφική στο Σχολείο των Τεχνών (την μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) της Αθήνας από το 1902 έως το 1906, με δάσκαλους τον πατέρα του Νικηφόρο Λύτρα και τον Γεώργιο Ιακωβίδη. Συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία του Μονάχου από το 1907 έως το 1912, με δάσκαλο τον Λούντβιχ φον Λοφτς.Εικάζεται ότι στο Μόναχο, ο νεαρός Νικόλαος Λύτρας γνώρισε τον γερμανικό εξπρεσιονισμό και τις δημιουργίες της περίφημης ομάδας «Γαλάζιος Καβαλάρης».Πιο ανοιχτός στα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής, ο Νικόλαος Λύτρας έγινε τελικά ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον ρομαντικό ρεαλισμό του 19ου αιώνα και τη μοντέρνα τέχνη του 20ού αιώνα, ειδικά τον εξπρεσιονισμό. Στα έργα του, που συνήθως είναι προσωπογραφίες, τοπία και νεκρές φύσεις, άρχισε να χρησιμοποιεί πλατιές ελεύθερες πινελιές, παχύρρευστο χρώμα και χειρονομιακή γραφή ξεφεύγοντας σημαντικά από τον τότε καθιερωμένο ακαδημαϊσμό της «Σχολής του Μονάχου». Η τεχνοτροπία του δεν άργησε να προκαλέσει το τότε συντηρητικό φιλότεχνο κοινό της Αθήνας.

Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων πολέησε ως έφεδρος αξιωματικός και παρασημοφορήθηκε για τη δράση του. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, συμμετείχε στις εκθέσεις του Συνδέσμου Ελλήνων Καλλιτεχνών τα έτη 1915, 1916, 1917, 1920 και 1926, ενώ το 1919 εξέθεσε από κοινού με τον γλύπτη Γρηγόριο Ζευγώλη.[ Τον Αύγουστο του 1917, μαζί με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, τον Περικλή Βυζάντιο, τον Θεόφραστο Τριανταφυλλίδη και τον Λυκούργο Κογεβίνα, δημιούργησε την «Ομάδα Τέχνη», με στόχο την απαλλαγή από τον ζυγό της ακαδημαϊκής (γερμανικής) ζωγραφικής. Με την ίδια καλλιτεχνική ομάδα συνεργάσθηκαν επίσης ο Κωνσταντίνος Μαλέας, ο Οδυσσέας Φωκάς και ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος. Η «Ομάδα Τέχνη» είχε την υποστήριξη του Κόμματος Φιλελευθέρων, του ίδιου του Ελευθερίου Βενιζέλου και τη θερμή θεωρητική στήριξη του Ζαχαρία Παπαντωνίου.[4] Οι εκθέσεις της Ομάδας το 1917, το 1918 και το 1928 έφεραν την αύρα της γαλλικής ζωγραφικής στον ελλαδικό χώρο.

Το 1923, ο Νίκος Λύτρας ήταν συνυποψήφιος με τον Κωνσταντίνο Παρθένη για την έδρα ζωγραφικής της Σχολής Καλών Τεχνών. Τελικά την έδρα την κέρδισε ο Λύτρας, με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί ότι, μιας και ήταν γιος του Νικηφόρου Λύτρα, εκπροσωπούσε την ξεπερασμένη Σχολή του Μονάχου.[4] Εντούτοις σύγχρονοι τεχνοκριτικοί θεωρούν ότι ο Νικόλαος Λύτρας όχι μόνο δεν εξέφραζε τον ακαδημαϊκό ρεαλισμό του 19ου αιώνα, αλλά ήταν πιο μοντέρνος και από τον συνυποψήφιό του Παρθένη.

Στα λίγα χρόνια που δίδαξε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, κατάφερε να αλλάξει τη δομή και τον ρόλο των εργαστηρίων, που αποτελούσαν πλέον αυτοτελείς εκπαιδευτικές μονάδες με υπεύθυνο έναν καλλιτέχνη-καθηγητή. Κυρίως όμως, πρόλαβε να εισαγάγει στη σχολή τα νέα ρεύματα, καθώς και μια νέα οπτική της τέχνης και της διδασκαλίας της. Γενικότερα, ο Νικόλαος Λύτρας, με την ιδιαίτερη τεχνοτροπία του σε σχέση με το χρώμα, εισήγαγε στην Ελλάδα τον εξπρεσιονισμό. Τα φωτεινά τοπία και οι προσωπογραφίες του με τις αδρές πινελιές, έργα για τα οποία δέχτηκε σκληρή πολεμική από τους υποστηρικτές της ρεαλιστικής σχολής, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τα έργα αντίστοιχων Ευρωπαίων εξπρεσιονιστών. Άλλοι πάλι βρίσκουν πως το έργο του στέκεται πιο κοντά στο μεταϊμπρεσιονιστικό έργο του Πωλ Σεζάν. Δυστυχώς για τον ζωγράφο, πέθανε νέος από φυματίωση και η αναγνώριση του πρωτοποριακού του έργου άργησε να έλθει. Σήμερα όμως θεωρείται ένας από τους κύριους ανανεωτές της ελληνικής ζωγραφικής.

Μετά τον θάνατό του, διοργανώθηκαν αναδρομικές εκθέσεις του έργου του στο Ζάππειο το 1929, στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1936 και στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας το 2008.