Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Η Πεντηκοστή

Στο έργο απεικονίζεται η δραματικότητα της στιγμής που το Άγιο Πνεύμα ως λευκό περιστέρι «φωτίζει» τους έκπληκτους Αγ. Αποστόλους και τους χαρίζει τη δυνατότητα να μιλήσουν και να διαδώσουν το λόγο του Κυρίου σε πολλές διαφορετικές γλώσσες. Ο «φωτισμός» ή η επιφοίτηση του Αγ. Πνεύματος δηλώνεται με τη μορφή της πύρινης γλώσσας πάνω από τα κεφάλια των Αποστόλων, ενώ στο κέντρο της πολυπρόσωπης σύνθεσης βρίσκεται η Παναγία που διακρίνεται από το κόκκινο και μπλε χρώμα της ενδυμασίας της. Έχει υποστηριχθεί ότι η μορφή του γενειοφόρου φαλακρού απόστολου (δεύτερος από τα δεξιά), που κοιτά προς τους θεατές, αποτελεί αυτοπροσωπογραφία του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου ή είναι προσωπογραφία του φίλου του Antonio de Covarrubias.

Πεντηκοστή, 1597-1600, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο

30x57 με Κορνζα

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ηράκλειο Κρήτης, 1 Οκτωβρίου 1541 – Τολέδο, 7 Απριλίου 1614), γνωστός επίσης με τo ιταλικό προσωνύμιο El Greco, που σημαίνει Ο Έλληνας , ήταν Κρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της ισπανικής Αναγέννησης. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την Ελλάδα, δημιουργώντας τα περισσότερα έργα του στην Ιταλία και στην Ισπανία. Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως Αγιογράφος στο Ηράκλειο, που αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε στη Βενετία. Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέττο και τον Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον μανιερισμό. Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.

Υφολογικά, η τεχνοτροπία του Ελ Γκρέκο θεωρείται έκφραση της Βενετικής Σχολής και του μανιερισμού όπως αυτός διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Παράλληλα χαρακτηρίζεται από προσωπικά στοιχεία, προϊόντα της τάσης του για πρωτοτυπία, τα οποία όμως δεν βρήκαν μιμητές στην εποχή του, γεγονός που δεν ευνόησε και τη συνέχειά τους. Η μπαρόκ τεχνοτροπία που εκτόπισε τον μανιερισμό, αλλά και τα αμέσως μεταγενέστερα καλλιτεχνικά ρεύματα που δεν αντιμετώπισαν ευμενώς το ύφος του και είχαν ως αποτέλεσμα να αγνοηθεί το έργο του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αναγνωρίστηκε ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης που αξιοποίησε στοιχεία της Ανατολικής και Δυτικής παράδοσης, και το έργο του επανεκτιμήθηκε, διατηρώντας μέχρι σήμερα δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών